Marmara'da pina sayısı artıyor

Akdeniz’e özgü, boyu 120 santimetreye kadar uzayabilen ve 50 yıla kadar yaşayabilen pina (Pinna nobilis), dünyanın en büyük iki kabuklu canlısından biri olarak biliniyor. Ancak 2016-2019 yılları arasında yayılan tek hücreli bir parazit nedeniyle Çanakkale Boğazı’ndan Cebelitarık’a kadar uzanan pina popülasyonları büyük oranda yok oldu.

Bugün, dünya üzerindeki tek sağlıklı pina popülasyonu Marmara Denizi’nde bulunuyor. Bu canlılar saatte yaklaşık 6 litre deniz suyunu filtreleyerek su kalitesinin artmasına ve kıyıdan 60 metre derinliğe kadar uzanan alanlarda ekosistem sağlığının korunmasına katkı sağlıyor.

İNSAN FAALİYETLERİ YENİ TEHDİT OLUŞTURUYOR

Pinalar yalnızca hastalıklarla değil; deniz kirliliği, kıyı dolguları, dip trolü, demirleme, turizm baskısı ve bilinçsiz dalış faaliyetleri gibi insan kaynaklı etkilerle de mücadele ediyor.

MAR PİNA PROJESİYLE HARİTALANDIRMA TAMAMLANDI

Marmara Denizi’nin adalar dahil yaklaşık 1300 kilometrelik kıyı şeridi, MAR-PİNA Projesi kapsamında detaylı biçimde tarandı. Bu çalışmayla pina popülasyonlarının dağılımı belirlendi, genel durumları analiz edildi ve elde edilen veriler coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı haritalara dönüştürüldü.

"PİNA-İZ" PROJESİ: MARMARA'NIN UMUDU

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü işbirliğiyle yürütülen “PİNA-İZ” projesi, pinaların büyüme, sağlık durumu ve popülasyon dinamiklerini izlemeyi hedefliyor.

Proje kapsamında, Erdek Körfezi’nde 200 metrekarelik alanda yaşayan 330 pina markalandı ve her ay düzenli olarak büyüme, larva yoğunluğu, yeni birey katılımı ve ölüm oranları izleniyor.

AA EKİBİ İLK KEZ SU ALTINDA ANONS YAPTI

Anadolu Ajansı ekibi, bilim insanlarının Erdek Körfezi’ndeki çalışmalarına su altında eşlik etti. AA muhabiri, Türkiye’de bir ilke imza atarak, gelişmeleri su altından canlı anonsla aktardı.

Dalış sırasında, Marmara Denizi’nde ilk kez 2022’de görülen ve zehirsiz tür olarak bilinen “maviş denizanası” (Cotylorhiza tuberculata) da görüntülendi.

"MARMARA, PİNALARIN SON SIĞINAĞI"

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, pinaların Akdeniz ekosisteminde çok önemli bir yere sahip olduğunu belirterek, şunları söyledi:

Pinalar suyu filtreleyerek hem nefes alıyor hem de planktonlarla besleniyor. Aynı zamanda 100’den fazla canlı türü için tutunma ve saklanma alanı oluşturuyor.

2016’da başlayan hastalık Akdeniz’deki pinaların neredeyse tamamını yok etti. Şu anda canlı popülasyon yalnızca Marmara Denizi’nde bulunuyor. Marmara, pinalar için son sığınak durumunda.

"ONLAR DENİZİN DOĞAL ARITMA SİSTEMİ"

Müsilaj sürecinde pinaların büyük rol oynadığını vurgulayan Prof. Sarı, şöyle devam etti:

Denizi kirlettiğimiz ölçüde pina hayati önem kazanıyor. Pinalar, bizim yeterince arıtmadan denize verdiğimiz suları filtreliyor. Onlar denizin doğal arıtma sistemi. Marmara’nın en büyük yardımcısı pina; pinanın umudu da Marmara’dır.

Bir pina saatte 6 litre suyu filtreler. Bu da günde yaklaşık 150 litre eder. Ancak milyonlarca insanın atığıyla başa çıkamazlar. Biz kirletmemeyi öğreneceğiz, pina ise doğayı dengelemeye yardımcı olacak.

MARMARA'DA 8 İSTASYONDA SÜREKLİ TAKİP

Pina-İZ projesi kapsamında Marmara çevresinde kurulan 8 istasyonda, pinaların büyüme ve ölüm oranları dört mevsim boyunca izleniyor. Erdek Körfezi’ndeki İlhanköy bölgesinde ise özel bir izleme hattı oluşturuldu.

Sarı, bu çalışmaların bilimsel temelde uzun vadeli bir koruma planı oluşturmayı amaçladığını belirtti:

Artık elimizde Marmara’nın detaylı pina haritası var. Nerede yaşıyorlar, nerede yoklar biliyoruz. Eğer Akdeniz’deki gibi bir ölüm dalgası başlarsa, müdahale edeceğimiz noktaları şimdiden belirliyoruz.

BEBEK PİNA SAYISI ARTIYOR

Son dalışta elde edilen veriler, umut verici sonuçlar ortaya koydu.

"Bir önceki izlememizde dört bebek pina tespit etmiştik, bu kez sayı 10’a ulaştı" diyen Prof. Sarı, bu gelişmenin Marmara Denizi’nin halen güçlü bir yaşam potansiyeline sahip olduğunu gösterdiğini ifade etti.

Su altında “Umut Pina” adı verilen ilk bebek pinanın yanına tabela yerleştirildi; diğer yavrular da ilerleyen çalışmalarda isimlendirilerek işaretlenecek.

"MARMARA DİRENİYOR"

Prof. Sarı, Marmara Denizi’ne uzun yıllar boyunca kötü davranıldığını ancak doğanın hâlâ direnmeye devam ettiğini vurguladı:

Müsilaj, kirlilik ve kıyı tahribatına rağmen Marmara hâlâ canlı. O küçük pinalar hayata sıkı sıkıya tutunuyor. Eğer biz onlara zarar vermezsek, onlar büyüyüp suyu temizlemeye devam edecekler.

Marmara’nın umudu pina, pinanın umudu Marmara’dır. Bu dengeyi birlikte korumamız gerekiyor.